مزایا و مضرات استفاده از ویتامین سی موضعی و پوست ( تاثیر ویتامین سی بر روی پوست صورت )
مکانیزم عمل و کاربردهای بالینی
ویتامین سی فراوانترین آنتی اكسیدان موجود در پوست انسان است. بر خلاف گیاهان و برخی از جانوران، انسان قادر به تولید ویتامین سی نیست. دلیل این امر عدم وجود آنزیم ال-گلوكونو-گاما لاكتون اكسیداز (L-glucono-gamma lactone oxidase) می باشد. علیرغم میزان بالای ویتامین سی در مكمل های خوراكی، فقط مقدار اندكی از آن در پوست، از لحاظ زیست شناسی، فعال بوده و حفظ می شود. بنابراین، ما كاملا به مكملهای خارجی متكی هستیم، برای مثال مصرف موضعی محصولات زیبایی كه ویژگی های دارویی نیز دارند. ما در این مقاله مكانیزمهای اصلی عملكرد و كاربردهای بالینی ویتامین سی موضعی بر روی پوست از جمله تأثیرات آنتی اكسیدانی، ضد پیری، و ضد رنگدانه-سازی آن را توضیح می دهیم.
فرمولاسیون ویتامین سی موضعی
ویتامین سی چندین شكل فعال دارد. از میان همه آنها و از نظر علم زیست شناسی، ال-اسكوربیك اسید (L-ascorbic acid) فعالترین ویتامین سی است و مطالعات بسیاری درباره آن انجام شده است. ال-اسكوربیك اسید یك مولكول آب دوست و بی ثبات می باشد اما به دلیل ویژگیهای آب گریزی خارجی ترین لایه سطحی پوست یعنی استراتوم كورنئوم (stratum corneum) نمی تواند به درستی جذب پوست شود. بعلاوه، ال-اسكوربیك اسید یك مولكول باردار است و همین ویژگی نیز موجب محدودیت بیشتر جذب آن می شود. كاهش خاصیت اسیدی ال-اسكوربیك اسید به PH كمتر از 3.5 یك روش مؤثر برای بهبود ثبات و نفوذ پذیری آن است. مشخص شده است كه این روش كمك بسیار زیادی به نفوذ آن می كند. علت این است كه این مولكول باردار تبدیل به یك مولكول غیر باردار می شود. در یكی از محصولات حاوی ال-اسكوربیك اسید كه در حال حاضر نیز در دسترس می باشد (L’Oreal پوستی-دارویی) افزودن فرولیك اسیدها (ferulic acid) هم به ثبات این مولكول كمك می كند و هم موجب كاهش اسیدیته آن به PH كمتر از 3.5 می شود.
دو فرمولاسیون معمول دیگر از ویتامین سی اسكوربیل-٦-پالمیتات (ascorbyl-6-palmitate) و منیزیم اسكوربیل فسفات (magnesium ascorbyl phosphate: MAP) نام دارند. بر خلاف ال-اسكوربیك اسید كه آب دوست و بی ثبات است، هر دو مورد فوق الذكر چربی دوست بوده و از لحاظ شیمیایی استری (ester: نوعی مشتق شیمیایی) شده اند. این دو فرمولاسیون در PH خنثی، ثبات دارند.
چند نمونه دیگر از مشتقات ویتامین سی كه تبدیل به استر شده و ثبات دارند، عبارت هستند از:
- دیزودیوم ایزوستریل 2-0 ال-اسكروبیل فسفات
- اسكوربیك اسید سولفات و
- تترا ایزو پالمیتوئیل اسید.
اما یک مطالعه نشان داد كه مصرف روزانه منیزیم اسكوربیل فسفات، اسكوربیل-٦-پالمیتات، و دیگر مشتقات اسكوربیك اسید موجب افزایش سطح ال-اسكوربیك اسید در پوست نشده اند.
غلظت بهینه ویتامین سی بستگی به فرمولاسیون آن دارد. در بیشترین موارد، محصولی كه غلظت ویتامین سی آن بیشتر از ٨ درصد باشد مؤثر واقع می شود. همچنین مطالعات نشان داده اند كه غلظت بیشتر از ٢٠ درصد خاصیت بیولوژیكی ویتامین سی را افزایش نمی دهد و حتی برعكس می تواند موجب ناراحتی پوست شود. بنابراین، غلظت ویتامین سی در محصولات معروفی كه حاوی این ویتامین بوده و امروزه در دسترس ما هستند بین ١٠ تا ٢٠ درصد است.
مكانیسم عمل و كاربردهای بالینی
ویتامیم ث یك آنتی اكسیدان قوی است. عوامل محیطی مانند اشعه نور خورشید، آلودگی، و مصرف دخانیات می توانند آسیب به پوست را با پدیده ای به نام اكسیداتیو استرس (oxidative stress) تسریع كنند. ویتامین سی یكی از قویترین آنتی اكسیدانهای درون پوست است. این ویتامین اكسیداتیو استرس را با استفاده از فرایند انتقال الكترون و/یا اهدای الكترون خنثی می كند.
محافظت در برابر پیری ناشی از نور خورشید
اسید ترانس-یوروكانیك (Transurocanic acid) یك محصول جانبی از فیلاگرین (fillagrin) است كه به عنوان یك كروموفور (chromophore: بخشی از مولكول كه باعث بروز رنگ در مولكول می شود) برای فوتونهای اشعه نور خورشید (بالاخص اشعه فرا بنفش) و تا حدی اشعه مادون قرمز عمل می كند و منجر به تشكیل اكسیژن یگانه (singlet oxygen) می شود. این امر نیز محرك مجموعه ای از اتفاقاتی است كه منجر به تشكیل چیزی به نام ’گونه های فعال اكسیژن‘ یا ’رادیكالهای آزاد‘ می گردد. رادیكالهای آزاد مولكولهایی به شدت سمی و بی ثبات هستند و می توانند به نوكلئیك اسیدها، پروتئینها، وغشاء سلولی آسیب برسانند. گونه های فعال اكسیژن كه با اشعه ماورا بنفش تحریك می شوند نیز محرك آبشار انتقال پیام (signal transduction cascade) هستند كه این امر منجر به تنظیم افزایشی فاكتورهایی مانند پروتئین فعال كننده نوع ١ (activation protein 1) و فاكتور هسته ای بتا و نیز تنظیم كاهشی فاكتور رشد تغییر دهنده بتا می شود. این پروتئازها همراه با هم موجب تنظیم افزایشی ماتریكس متالوپروتئینازها (matrix metalloproteinase) می شوند و آنها هم كلاژن را تخریب می کنند، موجب کاهش تولید كلاژن می شوند، و انباشتگی الاستین را افزایش می دهند. این امر منجر به بروز رنگدانه های ناشی از نور خورشید، تلانژكتازی یا همان اتساع عروق خونی پوست، زبری بافت پوست، چروكهای عمیق، و سولار الاستوز یا همان تخریب بافت كشسانی پوست می شود.
ضد آفتاب ها فقط تا حدی جزئی می توانند جلوی رادیكالهای آزاد ناشی از مواجهه پوست با اشعه ماورا بنفش را بگیرند. مشخص شده است كه ویتامین سی از فعال سازی پروتئین فعال كننده نوع ١ جلوگیری می كند، در نتیجه تولید ماتریكس متالوپروتئازها و آسیب به كلاژن كاهش می یابند. مطالعات انجام شده در محیط آزمایشگاه نیز نشان داده اند كه ویتامین سی مانع بیوسنتز (زیست-ساخت) الاستین می شود. مطالعات جانوری نشان داده اند كه استفاده از اسكوربیك اسید 5 درصد دو ساعت قبل از مواجهه با اشعه ماورا بنفش موجب كاهش چروكهای عمیق می شود. ویژگی محافظتی ویتامین سی در برابر اشعه نور خورشید نیز در مطالعات بالینی ثابت شده است. یك مطالعه دو-سو كور و كنترل شده با دارونما بر روی ١٠ فرد موردِ آزمایش كه از ویتامین سی موضعی ١٠ درصد طی یك دوره ١٢ هفته ای استفاده كردند حاكی از یك كاهش آماری چشمگیر — در مقایسه با افرادی كه از دارونما استفاده كرده بودند — در چروكهای افرادی بود كه با ویتامین سی درمان شده بودند. همچنین در یك مطالعه دو-سو كور و كنترل شده با دارونما، ٢٠ نفر از ویتامین سی موضعی ٥ درصد به مدت ٦ ماه استفاده كردند. بهبود خطوط عمیق در بافت پوست و ظاهر پوست بسیار چشمگیر بود. اما تأثیر مكمل خوراكی ویتامین سی هنوز جای بحث دارد.
محافظت در برابر سركوب سیستم ایمنی ناشی از نور خورشید
سلولهای لانگرهانسِ مجموعه تمایزی 1a (نوعی پروتوكل برای تمایز مولكولهای سطحی سلول) كه در اپیدرم وجود دارند دارای آنتی ژن هستند. آنتی ژنها واكنش ایمنی بدن را به عنوان یك عامل حفاظتی تحریك می كنند. وقتی پوست در كوتاه مدت (تا سه ماه) یا بلند مدت (٦ ماه یا بیشتر) در معرض اشعه فرابنفش نور خورشید قرار می گیرد، تعداد این سلولها كاهش می یابد. مشخص شده است كه وقتی پوست در معرض نور خورشید است، محلول موضعی ویتامین سی جلوی كاهش این سلولها را می گیرد.
محافظت در برابر تولید سلولهای سرطانی پوست ناشی از نور خورشید
قرمزی پوست و جهش دایمر تیمین (نوعی اختلال در DNA سلول) به تولید سلولهای سرطانی كه به دلیل مواجهه با نور خورشید به وجود می آیند كمك می كنند. بعلاوه، گونه های فعال اكسیژن محرك جهش در ژن 53 هستند و این امر بر ترمیم DNA آسیب دیده و تحریك فرایندی به نام آپوپتوز یا خزان-سلولی (مرگ برنامه ریزی شده سلول) تأثیر منفی می گذارد. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند كه استفاده از ویتامین سی موضعی با غلظت ١٠ درصد قرمزی ناشی از نور ماورا بنفش نوع B را تا ٥٢ درصد و مرگ سلولی ناشی از آفتاب سوختگی را بین ٤٠ تا ٦٠ درصد كاهش می دهد. مطالعات بالینی نیز مشخص كرده اند كه محلولهای موضعی ویتامین سی جهش دایمر تیمین را كاهش می دهند و در نتیجه ریسك تولید سلولهای سرطانی ناشی از نور خورشید نیز كاهش می یابد.
تأثیرات ضد پیری
ویتامین سی برای ساخت زیستی كلاژن ضروری است و تصور می شود كه خاصیت ضد پیری دارد. مهم تر اینكه ویتامین سی یك عامل كمكی برای آنزیم های پرولیل (prolyl) و هیدروكسیلاز (hydroxylase) است. این دو آنزیم موجب اتصال تقاطعی و ثبات فیبرهای كلاژن می شوند. ویتامین سی مستقیما فاكتورهای رونوشت برداری را كه در ساخت كلاژن دخیل هستند فعال می كند و موجب تثبیت RNA پیام رسانِ پروكلاژن (RNA اطلاعاتی) می شود. این RNA نیز ساخت كلاژن نوع I و نوع III را كنترل می كند. بعلاوه، ویتامین سی بیان ژن (استفاده از اطلاعات درون هسته ای برای تولید یك محصول كاربردی) كلاژن و ساخت مهار كننده بافت ماتریكس متالوپروتئیناز ١ را افزایش می دهد. این مهار كننده موجب كاهش تخریب كلاژن می شود. در یك مطالعه بالینی مشخص شد كه استفاده روزانه از ویتامین سی موضعی ٣ درصد به مدت ٤ ماه منجر به افزایش چشمگیری در تراكم پاپیلای درمی (پرزهای زیر-پوستی) می شود.
ویتامین سی موجب ذخیره مجدد ویتامین ای (E) می شود.
ویتامین سی صرف نظر از اینكه خاصیت ضد پیری دارد و جلوی آسیبهای ناشی از نور خورشید را می گیرد، به دلیل نقشش در ذخیره مجدد ویتامین ای نیز معروف است. ویتامین ای یك آنتی اكسیدان چربی دوست بوده و نقشی مهم در محافظت از غشای سلولی در برابر استرس اكسیداتیو و حفظ شبكه كلاژن در پوست ایفا می كند. سطح ویتامین ای همانند ویتامین سی پس از مواجهه با اشعه ماورا بنفش به سرعت كاهش می یابد. چند مطالعه بالینی همكاری آنتی اكسیدانی دو ویتامین سی و ای را در محافظت از پوست در برابر نور خورشید ثابت كرده اند.
خاصیت ضد رنگدانه سازی
ویتامین سی، به عنوان یك عامل ضد رنگدانه سازی، نقش مهمی در بدن ایفا می كند. این ویتامین با یونهای مس در جایگاه های فعال تیروزیناز تعامل كرده و مانع فعالیت آنزیم تیروزیناز — آنزیم مسئول تبدیل تیروزین به ملانین — می شود و در نتیجه تولید ملانین كاهش می یابد. در یك مطالعه بالینی كه تأثیر فرمولاسیون یك محلول موضعی ویتامین سی با غلظت ٢٥ درصد و یك ماده شیمیایی برای افزایش میزان نفوذ این ویتامین را بررسی می كرد، مشخص شد كه مصرف ویتامین سی به مدت ١٦ هفته تأثیر چشمگیری در كاهش لكه های ملاسما (لكه های كوچك و خاكستری یا قهوه ای تیره بر روی پوست) داشته است. اگرچه می دانیم كه ویتامین سی از تولید ملانین ممانعت می كند اما قدرت تأثیرات بالینی آن به اندازه قدرت تاثیر دیگر محصولات موضعی حاوی هیدروكینون هستند نیست.
پیشرفتهای بیشتر
مطالعات بالینی درباره كارآیی فرمولاسیون های مختلف ویتامین سی موضعی بر پوست انسان هنوز هم محدود است. این چالش در ارائه یك فرمولاسیون ثابت و یافتن كارآمدترین روش برای انتقال ویتامین سی از طریق اپیدرم با استفاده از شكلهای استری شده ویتامین سی (برای مثال، اسكوربیل پالمیتات، MAP) نهفته است تا بتوان غلظت ویتامین سی فعال را در پوست افزایش داد. مطالعات اخیر نشان داده اند كه روشهایی مانند ذرات نانو، میكرو-امولسیون های چند لایه برای توزیع ویتامین سی، فرا صوت، یون رانی (راندن یونهای مواد شیمیایی به درون بدن)، بازسازی با لیزر، و میكرودرم ابریژن (روشی برای رفع سلولهای مرده پوست) می توانند به افزایش نفوذ ویتامین سی كمك كنند. اما این مطالعات هنوز محدود و كوچك هستند و هیچ مطالعات مقایسه ای برای تعیین روش بهینه توزیع این ویتامین در پوست انجام نشده است. همچنین ، نیاز به مطالعات گسترده تر بیشتری برای تأیید تأثیر همكاری ویتامین سی با دیگر آنتی اكسیدانها و عوامل رشد وجود دارد. روشهای مختلف برای رساندن مقادیر بالای ویتامین ث به صورت خوراكی و تزریق وریدی نیز بررسی شده اند اما تأثیر آنها بر پوست هنوز جای بحث دارد.
تلاشهای مستمر برای تحقیق درباره منافع دیگر ویتامین سی در حال انجام هستند، از جمله: تأثیرات ویتامین سی بر رشد مو، ترمیم زخمها، پیری پوست ناشی از مصرف دخانیات، جای زخم، و استریا (خطوط موازی ناشی از كشش پوست).
نتیجه گیری
ویتامین سی یكی از قوی ترین آنتی اكسیدانهای پوست است. این ویتامین به دلیل ویژگیهای آنتی اكسیدانی، كلاژن سازی، و روشن كنندگی پوست كاربردهای بالینی مختلفی دارد: محافظت از پوست در برابر تأثیرات مخرب نور خورشید، ضد پیری، و ضد رنگدانه سازی. ویتامین سی به دلیل نمایه بسیار عالی خود از لحاظ سودمندی، تبدیل به یكی از معروفترین مواد زیبایی-دارویی شده است. اما مطالعات بالینی درباره كارآیی فرمولاسیونهای موضعی این ویتامین هنوز محدود هستند و یافتن ثابت ترین و نفوذ پذیرترین فرمولاسیون برای رسیدن به نتایج بهینه، یك چالش بزرگ در این زمینه است.
با همه مطالب گفته شده ، پیشنهاد نسل زیبا
کرم ویتامین سی C بلوم ، محصول شرکت Forever Bloom آمریکا دارای ماده فعال اتیل اسکوربیک اسید ( Ethyl Ascorbic Acid ) با خصوصیات و اثرات شگفت انگیز زیر می باشد :
- اثر سفید کنندگی و روشن کنندگی پوست
- آنتی اکسیدان بسیار قوی
- مشتق پایداری از اسید اسکوربیک
- دارای حلالیت لیپوفیلیک و هیدروفیلیک
- ضد التهاب ، مانع از رشد باکتری
- بهبود رنگ و خاصیت کشسانی پوست.
- ترمیم سلول های پوست ، افزایش سرعت سنتز کلاژن
کرم ویتامین سی بلوم
